Tag Archives: Joxe Manuel Odriozola

Analfabetismo ideologikoa

nabarralde.com,

http://www.nabarralde.com/es/egunekoa/4232-analfabetismo-ideologikoa

Joxe Manuel Odriozola

Bitxi samarra dirudi aukeratu dudan izenburuak, baina gure gaztetako testuinguruan ez bezala, gaur egungo gizarte-ezaugarririk nabarmenetakoa da morrontza ideologikoaren fenomenoa. Analfabetismo digitalaz asko hitz egiten da gaur egun eta gure belaunaldiak badaki zerbait horri buruz. Analfabetismo ideologikoari dagokionez, esan dezagun, ideologien arteko harremanak kudeatzeko behar hainbateko gaitasun kritikorik ezaren ezaugarria izango litzatekeela kontzeptu hori egokien definitzen duena. Mundu ideologikoan bizitzeko eta jarduteko desarmaturik dabilen pertsona izango genuke, nolabait esateko, analfabeto ideologikoa. Bistakoa denez, analfabetismo ideologikoak lotura zuzena dauka ideologia dominatzailearekin: hauxe du iturri eta elikagai.

Analfabetismo ideologikoak Euskal Herrian har ditzakeen forma batzuk, adierazpen batzuk, begiz jo nahi nituzke artikulu honetan. Nola gauzatzen den gure artean. Zertan hezurmamitzen den. Zerrenda moduko bat egingo dut horretarako, auzi batzuetan nola gauza litekeen iradokitzeko.

Analfabetismo ideologikoa egon daiteke Egunkaria-ren auzian justiziarik ez dela egingo uste izatean, epaiketa antolatu dutenak justizia egin dezaketenak direla iradokitzen duen neurrian. Analfabetismo ideologikoa egon daiteke euskaldunoi egiten zaizkigun gainerako epaiketa guztietan justiziarik ez dela egiten uste izatean, epaiketa antolatu dutenak justizia egin dezaketenak direla iradoki dezakeenez. Analfabetismo ideologikoa egon daiteke nazio zapaltzaileko epaile nazionalistek nazio zapalduko akusatu eta etsai nazionalistei justizia egin diezaieketela pentsatze hutsean.

Analfabetismo ideologikoa egon daiteke estatu etnozentriko batek bere nazio-etniaren identitate-ezaugarriak berez dagokion nazio-lurraldeaz gaindi (Euskal Herrian, Katalunian…) inposatu arren estatu hori demokratikoa -zuzenbide estatua- izan litekeela uste izatean. Analfabetismo ideologikoa egon daiteke espainol edo frantses izatera behartzen gaituzten neurrian bakarrik onartzen gaituzten estatu etnozentrikoekin harremanak eduki nahi izatean. Analfabetismo ideologikoa egon daiteke Euskadiren nazio-eraikuntzan ari dela usten duenaren jokaeran, Euskadirentzat egiten duen gauza bakoitzeko Espainiarentzat halako ehun egin dituela ohartzen ez delako.

Analfabetismo ideologikoa egon daiteke GAL eratu zuen alderdi politikoko kide batek GALen ekintzak gaitzestean demokraziaren zigilua daukala pentsatzean. Analfabetismo ideologikoa egon daiteke munduko berrehun bat estaturen biolentzia legez zilegi eta demokratikoa dela uste dugunean eta gainerako sei mila herri zapalduren (balizko) biolentzia etikaren aurkakoa dela iriztean. Analfabetismo ideologikoa egon daiteke estatu espainolaren eta frantsesaren uneoroko biolentzia legal erakundetua Euskal Herrian zilegi eta bidezkoa dela uste duenaren baitan. Analfabetismo ideologikoa egon daiteke Euskal Herriko orainaren baitan iraganeko okupazio, genozidio eta etnozidioen ondorioak antzemateko gaitasunik ez duenaren ikuspegian. Analfabetismo ideologikoa egon daiteke humanismoaren eta etikaren izenean estatu etnozentrikoari erantzuteko euskal herritar batzuek eragindako hilketen aurrean herri hau isilik eta konplizitatean egon dela pentsatzen duenaren buruan.

Analfabetismo ideologikoa egon daiteke eskubideak jatorrizko hizkuntzaren, kulturaren, lurraldearen, historiaren eta identitatearen herriari dagozkiola pentsatu ordez duela mende gutxi batzuk gainjarritako estatu etnozentrikoek ematen dizkiguten hiritartasun-eskubideetan daudela pentsatzen dugunongan. Analfabetismo ideologikoa egon daiteke, munduko ehunen bat estatuk gehiengo parlamentarioaren izenean gutxiengoen sei mila bat hizkuntza, kultura eta herri-identitate hiltzeko eskubidea dutela pentsatzen duenaren burubidean. Analfabetismo ideologikoa egon daiteke sistemarik onena estatu etnozentrikoen parlamentuko gehiengoak ezarritako etnozidio-politika dela uste duenarengan.

Analfabetismo ideologikoa egon daiteke aniztasunaren, demokraziaren eta elkarbizitzaren izenean estatu etnozentrikoek gurean inposatu dizkiguten hizkuntzak, kulturak, historiak, lurraldeak eta identitateak euskaldunonak bezain hemengoak eta zilegi direla pentsatzen dugunean. Analfabetismo ideologikoa egon daiteke pluraltasunaren izenean Euskal Herrian beste nazio bateko alderdi politikoek, edozein erakundek eta pertsonek nazio-identitateari dagokionez interesatzen zaiena egiteko askatasuna eta eskubidea dutela uste izatean.

Analfabetismo ideologikoa egon daiteke herri euskaldunaren egungo kinka batez ere frankismoak eragindakoa dela pentsatzen dugun bakoitzean. Analfabetismo ideologikoa egon daiteke, onkeria tarteko, etorkinen eta kolonoen jokabideak bereizteko gaitasun askirik ez daukanaren baitan. Analfabetismo ideologikoa egon daiteke euskotarrak edo espainieraz bizi diren abertzaleak -espainol izan nahi ez duten espainolak- herri euskaldunaren arerio baino areago lankide fin direla uste izatean. Analfabetismo ideologikoa egon daiteke euskaldunok euskaldun gisa -alegia, geure hizkuntzan eta ez beste inorenean- bizitzeko eskubide osoa daukagula dudatan ipintzen duenaren burubidean.

Analfabetismo ideologikoa egon daiteke hizkuntzak ez direla inposatzen uste duenarengan. Analfabetismo ideologikoa egon daiteke euskara ez dela inposatu behar dioenaren irizpideetan. Analfabetismo ideologikoa egon daiteke «Erdara ere hemengoa da, gero!» formulazio ideologikoa egia hutsa dela uste duenarengan. Analfabetismo ideologikoa egon daiteke espainol euskaltzaleak edo euskaltzale espainolistak benetan euskararen eta herri euskaldunaren alde dihardutela uste izatean. Analfabetismo ideologikoa egon daiteke hemengo espainiarren eta frantsesen mundu linguistikoan eta kulturalean integratzeko kontzientzia-arazorik sentitzen ez duen euskaldunaren portaera soziolinguistikoan.

Analfabetismo ideologikoa egon daiteke munduko herri guztiek, Euskal Herriak barne, autodeterminatzeko duten eskubidea zalantzapean ipintzen duenaren irizpideetan.

Etnozidioa eta giza eskubideak

berria.info,

http://paperekoa.berria.info/iritzia/2014-03-14/004/001/etnozidioa_eta_giza_eskubideak.htm

2014-03-14

Etnozidioa eta giza eskubideak

JOXE MANUEL ODRIOZOLA

EUSKALTZALEA

Etnozidioa herri baten hizkuntza, kultura eta identitatea suntsitzeko politikari deitzen badiogu, gizarte-arazo honek badauka gainerako gizarte-auzi askok ez daukaten ezaugarri bereizgarri bat. Gainerako gizarte-gatazka gehienek ez daukate, nolabait esateko, iraungitze historikorik. Munduan gosea eta miseria sortzen duen sistema bat dagoen bitartean, demagun, giza eskubideak urratu egingo dira, eta horrek noizbait erreakzioak sorraraziko ditu. Antzera gertatuko da orotariko desberdintasun eta injustizia sozial eta ekonomikoekin. Genero-zapalketa dagoen bitartean, emakumearen giza eskubideak urratu egingo dira, eta bidegabekeria hori ez du denboraren joanak ezabatuko. Antzera gertatuko da sexu-identitatearen inguruko auzietan, eta abar.

Zertan da, beraz, etnozidioaren bereizgarria gainerako auzi horiekiko? Gure ustez, honako honetan: beste horietan ez bezala, etnozidioaren politikak ez du bakarrik konkistatzen, kolonizatzen, zapaltzen eta jazartzen. Hori egiteaz gainera, jatorrian zegoen arazoaren gatazka-iturri harekiko erreakzio-gaitasuna desagerrarazi egiten ditu. Iraungiarazi. Jakina, ez da fenomeno natural bat. Ez da berezko iraungitze bat. Gaur, esaterako, bretoi gehien-gehienak bretoi izan eta hala sentitu ordez frantses sentitzea ez da gertakari naturala. Euskaldun anitz frantses edo espainiar sentitzea ez den bezala.

Beraz, helburu bikoitza lortzen du estatalizazio etnozidak. Lehendabizi, bere nazio-sistemaren identitatearekin bat ez datorren arerioa mendean hartu eta hura birrindu egiten du, eta birrintze horren ondorioz, herri menderatuaren desnazionalizazioa, asimilazioa eta ordezkapena tarteko, gatazkaren iturrian zegoen identitate-arazoa iraungiarazten du. Estatu etnozidak, lehendabiziko fasean, hots, konkistak, genozidioak eta jazarpenak dauden horretan, giza eskubideak jota txikitu egin zituen, baina orduan oso ohikoa omen zen hori gertatzea. Orduko hartan ez zeukan nonbait bere burua justifikatu beharrik garai hauetan Israelek Palestinari eragiten dizkion basakerien antzekoak egiteko.

Denboraren joanean, herri menderatuaren hizkuntza, kultura eta identitatea ordezkatu dituen neurrian, estatu etnozidak erdietsia dauka begiz joa zuen helburua. Esaterako, Frantzian bretoi, euskaldun edo okzitaniar izaterik ez dago hartarako baldintzarik ez dagoelako, baina, oro har, ezta beharrik ere. Izan ere, bretoi, euskaldun eta okzitaniar izateko gogo eta motibazio askirik ez dagoenez, jende horren giza eskubideak iraungiarazi egin ditu estatu frantses etnozidak. Asimilatuak ez dauka berari edo bere aurrekoei eragin dioten bestelakotzearen kontzientziarik.

Adibide berberarekin jarraitzeko, bretoi gehienentzat eta alde bateko eta besteko euskaldun ez gutxiagorentzat, giza eskubide urraketarik ez dago jadanik. Zure nortasuna frantsesa edo espainiarra baldin bada, zer dela-eta hasiko zara ez zaren zerbaiten aldeko giza eskubideak aldarrikatzen? Ez zaitu sufrikarioak bizi. Ez duzu zure giza duintasuna ukatua eta gutxietsia sentitzen. Aldiz, goseak eta miseriak jota dagoenak badu motiborik giza eskubideak aldarrikatzeko belaunez belaun. Baita langile ustiatuak ere. Baita emakume gutxietsi eta baztertuak ere. Baita sexu-bereizkeriak hartaratuak ere. Ez, ordea, jatorrizko hizkuntza, kultura eta herria mendean hartu eta asimilazioaren alperra gainetik pasatu ondoren jadanik bere giza identitatearen dimentsio hori ezabatu diotenak. Hori nekez hasiko da borrokan noizbait bere herriari ukatu zizkioten giza eskubideen alde, baldin eta, beti dago salbuespenik, bere nazioaren historiaz jakitun izanik kontzientzia eta memoria historiko sendo bat garatu ez baldin badu.

Etnozidio-prozesuen izaera eta mekanismo maltzur eta zital hori gezurtatu egingo dit agian baten batek. Itzulbiderik gabeko mekanismo hori ez dela horren zurruna. Ondorengo belaunaldiek berreskura dezaketela aurrekoei erauzitakoa. Salbuespenik egon daiteke, jakina, baina salbuespenak ez du hori besterik adierazten, ez dela lege. Bretainiako Diwan eskoletan bretoieraz ikasi eta jatorrizko hizkuntza berreskuratu duten bretoientzat, frantsesentzat frantsesez bizitzea bezain ezinbesteko giza eskubidea izango ote da? Ezta hurrik eman ere. Etxera begira, beste horrenbeste gertatzen zaigu euskaldunoi. Hegoaldeko euskaldun gehienentzat ez da espainiarrentzat bezain oinarrizko eskubidea beren hizkuntzan bizi ahal izatea. Espainiarrentzat giza duintasuna —bizitza duin baterako baldintza— bera dago jokoan, gizatasuna bera. Euskaldunok ez dugu intentsitate maila horretan bizi eta sentitzen hizkuntza-eskubidea. Zergatik ote? Arestian aletu ditugun mekanismo maltzur eta zital horietan aurki ditzakegu erantzun-izpi batzuk.

Diogun bezala, giza eskubideen aurkako politiketan etnozidioarena guztiz berezia eta makurra da. Kapitalak ustiatu eta giza duintasuna zapaltzen du, baina mendean daukanaren erreakzio-gaitasuna ezin du erabat apaldu. Etnozidioak gauza bera egiten du maila batean, mendekoaren duintasuna larrutzen du honen hizkuntza, kultura eta herri-identitatea erauziz, baina horretaz gainera, mendean hartu duenaren erreakzio-potentzialitatea iraungiarazi egiten du bere nortasun-izaera ezarrita. Etnozidioa nozitu dutenen oinordekoek eskuarki ez daukate erreakzio-gaitasunik ordezkapenak eragin duen asimilazioagatik.

Prozesu etnoziden ezaugarri berezi hau ez dugu behar adina azpimarratzen. Pentsatzen dugu etorkizuna luzea dela. Etorkizuna luzea izan liteke giza eskubideen aldeko alor askotan. Gaur oraindik inondik inora betetzen eta mamitzen ez diren giza eskubide batzuk bihar-etzi gorpuztuko dira giza duintasunaren aldeko txingarra itzaltzen ez den bitartean. Hori nekez gerta liteke, hala ere, etnozidioaren prozesu gaiztoan. Euskaldunok azken saldo horretan gaude. Alegia, giza eskubideak urratzeaz gain giza eskubideen alde jarduteko eta borrokatzeko gaitasuna eta potentzialitatea iraungiarazten dioten taldean.