Tag Archives: Joseba Ariznabarreta

Sobre patriotismo

http://www.noticiasdegipuzkoa.com/2012/02/25/opinion/tribuna-abierta/sobre-patriotismo

ORREAGAKO KIDEA, POR JOSEBA ARIZNABARRETA – Sábado, 25 de Febrero de 2012

PUESTO a la búsqueda de definiciones acerca del significado del término patriotismo, es seguro que hubiera encontrado casi tantas como libros o autores consultados. Pero no pienso andar ese camino. Antes de pensar siquiera en iniciarlo, caigo en la cuenta de que poseo una idea un tanto confusa, inmediata o vitalmente adquirida de lo que el patriotismo significa para mí, y lo que ahora pretendo no es la objetividad y precisión científicas -por otra parte imposibles de obtener en este ámbito del saber-, sino la pública exposición de un prejuicio al respecto. Tiempo habrá de ampliarlo, criticarlo y precisarlo entre todos como es debido para que devenga operativo. Conocemos la ceguera de la espontaneidad para dirigir por buen camino un determinado proceso, pero también la inanidad del concepto que no se apoya en la experiencia. Y sin más preámbulos, entramos en materia.

No me han dado a escoger ni el lugar ni la fecha de nacimiento. Por tanto Euskal Herria no es para mí una casa de alquiler, en peores o mejores condiciones que he decidido elegir como morada y que podría igualmente abandonar cuando por hache o por be no satisface alguna de mis expectativas. Por el contrario, Euskal Herria es como la casa familiar donde los antepasados han conocido las exquisiteces de la vida, han sufrido, ¡cómo no!, sus embates, pero a la que, entre alegrías y penas, han mantenido erguida. Es la casa en la que vinimos al mundo sin que nos preguntaran si era o no de nuestro agrado. Bastante antes de que cobráramos conciencia de nosotros mismos nos encontrábamos ya instalados en ella y habíamos jurado fidelidad a Lares y Penates a cambio de protección.

Cuando hermosa, sólida y soleada, tengo motivos para amarla. Cuando desvencijada, sombría y expuesta al rigor de los elementos, tengo motivos para amarla aun más. Nire aitaren etxea defendituko dut. Si tuviera que amarla solo por las comodidades que ofrece, por la fortaleza o el color de sus paredes, por la belleza de sus columnas o la alcurnia de sus blasones, tendría quizá mil y una razones para darle fuego, arrojarme por alguna de sus ventanas o trasladarme lo antes posible -ya sé que es más difícil- a un caserío de Fruiz o a un chalet de Gorraiz, pongamos por caso. En cambio, si la amo exclusivamente porque es nuestra casa, la casa de mis antepasados, si la amo con ese amor trascendental que solo espacios u objetos sagrados son capaces de inspirar, no solo no permitiré jamás que se derruya, ni la mantendré tal cual, sino a buen seguro que algo se nos ocurrirá para apuntalarla, mejorarla y hacerla cada vez más cómoda y acogedora. Pues bien, esta clase de lealtad positiva, primordial y arraigada, de espontánea religación afectiva, al país (country) donde uno ha nacido y en el que sobrevive no solo en compañía de los vivos, sino incluso de los muertos y de los que aún están por nacer -a los que también considera suyos-, es a lo que denomino patriotismo. Por eso el renegado es la antítesis del patriota, ha roto el juramento y abierto las puertas de su corazón al odio de sí mismo y de su país.

Patriotismo, pues, es amar a Euskal Herria porque es nuestro país y no tanto porque es machista o feminista, creyente o ateo, católico, protestante o de cualquier otra confesión, fuerte como lo fue en otras épocas, o debilitado y maltrecho por siglos de resistencia y sufrimiento como se muestra ahora, “pacífico” o “violento”, propenso o reacio al matrimonio homosexual, cooperativista, capitalista o socialista, favorable o contrario a determinados “alardes”, a la construcción de determinadas autovías o líneas de ferrocarril, al uso de unas u otras formas de energía, etc.

Aquí y ahora el uso de tanto adjetivo resulta sospechoso porque rezuma un insufrible tufo de desdén. Como si con ellos se pretendiera velar el desprecio que, quienes con tanto énfasis los utilizan, sienten por la tierra y la gente en y con la que viven; como si trataran de compensar con aditivos la vergüenza o el complejo de inferioridad que les produce el hecho escueto de su “malhadada pertenencia”. “Un ciudadano de Roma no era ni Cayo ni Lucio, era ante todo un romano que amaba exclusivamente a su patria por ser la suya”. Nuestros particulares aplicadores de adjetivos renuncian a ser en aras de ser distintos. No aman aquello que pretenden corregir o, lo que es lo mismo, lo “aman” por alguna razón. Pero, ¿cómo es posible conocer lo que necesita realmente el país si no lo amamos por sí mismo de antemano? Nihil cognitum quin praevolitum. El verdadero sentimiento patriótico habita un espacio anterior y más hondo que la pura razón, aunque ello no significa que no sea razonable. Pertenece a la esfera de lo que Charles Peguy considera la mística, diferenciándola de la política sensu stricto. Por eso, ni siquiera es sinónimo de nacionalismo, ya que carece del carácter doctrinal de este último. Por decirlo de otra manera, se parece al amor de la madre que engalana a su hija solo para resaltar y realzar aún más su presencia, que le parece adorable, y no para negarla u ocultarla a la vista de los demás. El único atributo adecuado per se para calificar al patriota es el de demócrata, porque “la democracia es la esencia de toda constitución…, el enigma descifrado de todas las constituciones”, el patrón ideal que permite, por comparación, la ajustada valoración política de todas ellas. La democracia no sería así otra cosa que el patriotismo elevado a categoría política. Ningún patriota es enemigo de otro patriota. El escritor católico inglés G.K. Chesterton, impulsado por su devoción al cielo e Inglaterra, se solidarizó con bóers e irlandeses que luchaban, arma en mano, para defender a sus respectivas patrias de las afiladas y largas garras del nacionalismo imperialista inglés. Es un espejo en el que bien podrían mirarse patriotas celestiales, españoles y franceses, si aún quedan.

En circunstancias como las que vive ahora mismo Euskal Herria en las fauces del vigente “orden europeo e internacional”, esa actitud desdeñosa y dogmática a la que nos venimos refiriendo obstaculiza la unión y el esfuerzo familiar necesarios para recuperar y consolidar la casa común que, pese a haber sido asaltada, ocupada, saqueada y descabalada contra todo derecho durante más de medio milenio, sigue en pie y sigue siendo nuestra. Nunca hemos renunciado al legítimo e imprescriptible derecho a recuperarla que nos asiste.

Uno de los principios básicos de cualquier democracia es la primacía de lo común sobre lo privativo, pero lo común, o se define estratégicamente o sirve de muy poco, carece de efectividad para crear, mantener, conseguir o recuperar nada. Quienes no son, pues, capaces de abnegarse y compaginar su particular o partidista subjetividad con la objetividad del proyecto estratégico común, primordial (por ser condición necesaria de consecución y garantía de cualquier otro), de preservación del Estado propio y sus instituciones, no son patriotas, son incompetentes, ilusos o renegados de la peor especie, de los que se disfrazan para mejor colaborar con el imperialismo en su permanente empeño de conquista y liquidación del país.

Es evidente que este escrito no destila optimismo a raudales. Sería estúpido tras confirmar el grado de aceptación popular de las consignas que provienen de una clase política que parasita el patriotismo en exclusivo beneficio propio. Pero no somos derrotistas. Mientras siga habiendo patriotas se mantiene vivo un rescoldo de esperanza del que pronto nacerá una gran llama. Y cuando eso ocurra -y haremos todo menos rezar para que ocurra-, es decir, cuando los patriotas vascos -egiazko xiberutarrak, egiazko eskualdünak- cobren conciencia cabal de sí mismos, en poco tiempo se cumplirá la predicción de Shakespeare y Nabarra maravillará al mundo.

“Herri honentzako demokrazia ezin da lortu soilik elkarrizketaren bidez”

http://www.argia.com/argia-astekaria/2200/joseba-ariznabarreta/

joseba ariznabarreta

“Herri honentzako demokrazia ezin da lortu soilik elkarrizketaren bidez”

Galdakao, 1936. Irakasle izana. Pueblo y Poder liburuaren egilea. Orreaga taldeko kidea: “Herria ahulduta dago, baina indar nahiko dauka bere askatasuna lortzeko, indarra ondo erabiliz gero, noski. Horretarako klase politiko ona behar dugu eta uneon ez dut klase hori ikusten”.

Mikel Asurmendi

Mikel Asurmendi

2200. alea
2009-10-04

Joseba Ariznabarreta
Joseba Ariznabarreta Orreaga taldeko kidea da: “Talde izaerari ez zaio garrantzia larregi eman behar, halere. Orreagakoak lagun minak ditut, Pueblo y Poder liburua argitaratzen lagundu zidatenak. Herri politika ardura digun giza taldea gara. Tamalez, gure ildo politikoa ezein euskal alderdik ez du inoiz aintzat hartu, aitzitik, guztiz baztertu gaituzte”, diosku.

1970eko trantsizio garaiarekin oso da kritikoa: “Alderdi politikoek demokraziarako bidea itxi zioten herri honi. Politikaren zentzua galbidean ipini zuten. Euskal Herrian jendeak ez du oraindik ulertu zein den politika, politikariek beraiek ez dakitelako. Eta baldin badakite, borondate txarrez ari dira”.

Zer iritzi duzu Hegoaldeko politikagintzaz –Espainiako demokraziaren 30 urteetan–, trantsiziotik gaur egunera?
Politikan garaipenek balio dute, eta euskal politikariek porrotak besterik ez dituzte jaso. Hemen garatu den sistema politikoa ez da demokrazia izan. Nik nire burua demokratatzat daukat, baina hemengoa totalitarismoa da, demokraziaz mozorrotuta noski. Gaur egun, frankismoaren garaian bizi izan zen totalitarismoa bizi dugu. Zergatik? Neurri batean, trantsizio demokratikoa deitutako garaian demokrazia honen oinarri faltsuak onartu zirelako. Itxurazko demokrazia horri mozorroa erortzen joan zaio 30 urteetan.

Herriaren gehiengoak parte hartu du sistema honetan edonola ere.
Bai. “Abertzaletasuna”ren bi joera nagusiak sistema-tranpa horretan erori direlako: EAJrena eta ETArena. Finean osagarriak direnak. Orain, demokrazia horretatik at utzi duten ezker abertzalea barruan egon da 30 urtez, baina, antza denez, itzuli nahi du.

Bi joera abertzale nagusiak parekatzen dituzu antza.
Izan ere, bi joera hauek funtsean, politika botoen indar erlazioaren arabera ulertu dute. Politikan ordea, gurea bezalako herri ukatu batek biolentzia erabili behar du. Hau da, biolentziaren bitartez behartu behar du etsaia, egin nahi ez duena egin dezan. Herri honentzako sistema demokratikoa ez dago lortzerik soilik elkarrizketaren bitartez, EAJk zein ETAk –beste modu batez– egin nahi izan duten bezala. Estatuarekiko lehia politikoan ezin da garaitu, trantsiziotik irten zen baldintzetan atera ondoren.

Zuk biolentzia politikoa aztertu duzu, ez zatoz bat erabili denarekin ordea.
Politikak, hitzaz beste, indar harreman fisikoa behar du. R. Aronen hitzetan, unitate politikoek, erregimen konstituzional orok, biolentzia dute iturri eta oinarri. Hartaz, politikari batek herriaren indarra –trantsizioan agertu zena– erabiltzen jakin behar du irabazle atera daitekeen garaian. ETAk, esaterako, herriaren –herriko parte baten– indarra erabili du urteetan, aldez aurretik galtzaile jakina zen arlo eta borroka batean.

Zertan datza zure ustez, euskal demokraziaren oinarria orduan?
Hasteko, alderdi politikoek herriaren demokraziaren oinarriak onartzen ez dituen Estatuaren aurrean, botere exekutiboa izango lukeen Euskal Gobernua aldarrikatu behar lukete. Ulertzeko: “Fusilatzeko gauza ez den erakundea ez da gobernua. Eusko Jaurlaritza ez da gobernu bat”. Trantsizioan hori lortzeko aukera izan zen. Gobernu eragile hori exijitu ez zutenek herria traizionatu zuten. EAJk berehala egin zuen, eta ETAk bi urte iragan ondoren, jendeari hauteskundeetan parte-hartzera deitu zionean.

Indarkeria edo gatazka bortitza dena den, politikaren espresioa da egun.

Baina ETAk erabiltzen duen indarkeria, indar ezgauza da. ETAk ez du ahalmenik, armen bitartez, Espainiako Estatua makurrarazteko. ETAk burututako negoziazioak ez dira negoziazio politikoak izan, Espainiari interesatu zaizkion “negoziazioak” baizik. Estatuaren aurka biolentziaren erabilpena ondo dago, herriaren edo masaren biolentzia denean, baina ez indibiduala edo gutxi batzuen biolentzia denean. Biolentzia erabiltzen baduzu, jakin behar duzu etsaiarengan eragiten. ETAren biolentzia honek ez du eraginik politikan, galtzeko ez bada. Politika ez baita galtzeko egin behar, irabazteko baizik. Politika herriaren nahia gauzatzea bezala ulertuta behintzat.

Herri hau ia asimilatuta dago, beraz?
Egoera politikoa zeharo aldatu da trantsiziotik hona. Ezin da orduan bezala jokatu, noski. Hemen eta mundu osoan indar harremanak aldatu dira. Trantsizioan –Hegoaldean– herri honen %80k onartzen zuen botere exekutiboa izango zuen Gobernua izatea. Harrezkero, hori nahi ez duten alderdiak indartu dira, eta ez dute nahi. Euskal Herria okupatuta dago joan deneko bost mendeetatik. 1936ko gerra zibilaz geroztik ere kartzeletan milaka jende sartu eta atera da etengabe. Herri honen etsai politikoek bakeaz hitz egiten dute, baina mendeetan zehar familia guztiek –izan– dute senide bat edo gehiago kartzelan edo hilik. Estatuaren biolentzia hor dago, egunero sumatzen da. Halere, bakean gaudela sinestarazi gaituzte. Sortu den egoera honetan herritarrek polizia bat ikusten dute eta yoga egiten ari den pertsona bezala hartzen dute. Hainbesteraino dago gure hautemate prozesua baldintzatuta.

Herria ahulduta ikusten duzu.
Bai. Eta norabiderik gabe: “Terrorismoaren kontra ez da tortura erabili behar” esaten zaio orain jendeari. “Ederto, honek bai konprenitzen gaituela diote hamaikatxo arima ederrek”. Ez zaio ordea tortura terrorismoaren aurrekoa denik esaten. Estatuak tortura erabili duela herri hau suntsitzeko. Bost mendeetan herriaren aurkako biolentzia erabili du. Terrorismoa deiturikoa –nik dakidala “nazioarteko” zuzenbideak ez du oraindik terminoa zehatz definitu– antzinako eta gaurko torturatzaileen eta terroristen aurkako erantzun desesperatu eta desbideratu bat besterik ez da. Estatuak behar duen erantzunezko biolentzia da hori, neurri neurrikoa beretzat.

Mendez mende segituko dugu egoera honetan bizitzera kondenatuak? Ahituz joango da herri hau? Nola atera daiteke herri hau ataka politiko horretatik?
Ez dugu zertan politika honetan betiko kondenatuta bizi behar, baina egia da, uneon egoera aldatzeko politika eraginkorrik ez dago. Euskal Herria existitzen da halere, eguneroko hainbat zereginetan herria ageri da, politikari profesionalen jardueran baino gehiago, hauek bere jardueraz herriaren izaera ukatzen baitute sarritan. Paradoxikoki, askotan Euskal Herria bi estatu zapaltzaileen politikarien esanetan gehiago azaltzen da, hemengoen esanetan baino. Madrilgo politikarien eta kazetarien ahotan Euskal Herria arazo larria dela ematen du. Horrek herrian oraindik indarra dagoela agertzen du.

Nola erabili indarra?
Une egokia iritsitakoan –trantsizioko antzeko egoera sortu liteke etorkizunean ere– insurrekzio moduko bat eman beharko da, baina ondo bideratuta. Herria lagundu beharko da indarraren bidean, baina ondo eramana. Egoerak erakutsiko du nola jokatu, zein graduko biolentzia erabili. Milaka eta mila herritar mobilizatzen badira biolentzia mota bat erabiliko da. Estatuak biolentzia erabili ohi du kasu horietan eta horrek erantzuna beharko du. Absurdua da pentsatzea, politikan ari den inork –areago totalitarismo politikoa jasaten duen herrialde batean– bere askatasuna eta edozein helburu politiko lortuko duela biolentziatik at. Munduko edozein herrialdean erabili –izan– denak ez du Euskal Herriarentzat balio?

Bateon batek pentsa dezake gizon honek aluzinatzen duela…

Konforme. Halere, nik kritika asko egiten diot nire buruari, aluzinatu berriz batere ez. Esan daiteke egoera hori irudikatzea txundigarria dela, onartzen dut hori norbaitek esatea. Nik diot, Euskal Herriaren alde eta kontra daudenak bereizten dituen lerroa hori dela. Lerro horren azpitik kokatuz ezin da esan Euskal Herriaren alde ezer egiten denik. Ezin badezakegu horrela pentsatu, politikak porrot egin duela onartu behar da eta herria hilda dagoela. Pueblo y Poder liburuan diodanez, herria hilik ez badago, saia gaitezen bere bizi iraupena bermatzen duten baldintza gutxienekoak betetzen. Eta nire ustez Euskal Herria ez dago hilik.

 

Konfrontazio demokratikoa delakoa ontzat jotzen al duzu?

Konfrontazioa bai, demokratikoa ere bai, baina demokratikoa izango da baldin eta, behar izanez gero, geuk ere indarra erabiltzerik badugu. Indarra erabiliz demokrazia defendatzen ari gara, baina elkarrizketaren bidez soilik ez, ezinezkoa da. Elkarrizketan ari den parte batek –demokratak omen direnak– indarra erabiltzea dauka eta beste parteak ez? Konfrontazio demokratikoa esaten den horretan Espainia ez dago guri ezer emateko prest, hori frogatu da mila bider. Politikak berriz ere konfrontaziora eramango gaitu. Zer motako konfrontaziora, ordea?

 

Kataluniako Arenys de Munt-en herri galdeketa egin dute. Zer deritzozu?

Hori denbora pasako kontua besterik ez da. Beldur naiz hemen ere horrela hastea, eta indarrak behin eta berriro alferrik galtzea. Hemen klase politiko batua behar dugu, herriko indar eragileak batzea inperialismoaren aurka. Guk [Orreaga] orain arte hauteskundeetan abstentzioa aldarrikatu dugu. Indar korrelazioak erabateko boikota posible egiten zuelako. Hauteskundeen aldekoek bi gauza esan nahi digute: bat, herria ez zegoela eta ez dagoela boikota egiteko prest. Bi, hauteskundeen bitartez aurrera pausoak ematen ari garela askatasunaren bidean. Ez bata ez bestea ez dira egia, herriaren indarren gutxiespena baizik. Baldintzak aldatuz gero beste era batera jokatuko genuke, ez gara dogmatikoak. Edonola ere, beraiek hauteskundeek botere hori arriskuan jartzen dutela uste izango balute, debekatuko lituzkete.

 

Azkenik, Orreagako kide zara eta euskaldunon nafar izaera politikoaren aldekoa.

Politikoki egokia litzateke euskaldunok horrela izendatzea. Nik ez dut dogmatzat hartzen halere, Ni Galdakaokoa naiz, ez dut horregatik bizkaitarra naizela ukatzen. Ez dut uste historiak salbatuko gaituenik, gure indarrak salbatuko gaitu. Estatuak bi eratara sortzen dira: goitik behera –Frantziaren kasua–, edo behetik gora: Suitza, adibidez. Bigarren honetan nazio ezberdinak desagertzeko arriskuan zeudenez, batu ziren. Euskal Herria horrela ikusten dut, iraganean Erresuma izan zelako. Nafar Estatua osatu genuenez, ondo da esatea nafar hiritarrak garela, zentzu federal edo konfederal batean. Euskal Estatuaren zentzua Nafarroako historian aurkitzen da, ondo azalduta ideia hau erraz sozializatu daiteke.

ELAko ‘Lan Deya’ agerkaria

“Euskal Herrian ezin da sindikalismorik egin politika egin gabe” zioen Lan Deyak 60ko hamarkadan. Garai hartako Lan Deyako pentsamendua baztertua izan zen, baina funtsezkoa da egungo egoera politikoa ezagutzeko. Aztertzea merezi du. Herri honetan izan den estrategia politiko serio bakarra da, arras estali dutena. Pentsamendu hori, geroztik Iparlan, Erresuman edo Orreaga taldean –gure ustez– agertu da. Gailendu diren estrategia politikoak, EAJrena eta ETArena, biak osagarriak dira, baina izate bera da, bi aurpegiko txanpon bera. Inperialismoaren antzerako. Honek ere bi edo hiru aurpegi agertu ditu Euskal Herria suntsitzeko. “Euskal” alderdietan, beste modu batez, hala agertu da.

Politika herriarena da

Politika eta biolentzia gauza serioak direla diot Pueblo y Poder liburuan. Herriak egin behar du politika, politikariek herriaren zerbitzura egon behar dute. Herriak buruzagiak behar ditu baina herriaren parte izanda, ez herritik aldenduta. ETAri eta EAJri hori gertatu zaie, herritik aldendu dira. Herriaren askatasuna herriaren boterean datza. Hori da demokrazia. ETAk eta EAJk “lehenik herria egin behar dugu” diote. Herria ez da egin behar, herria bada izan. Beren burua abangoardian kokatu dute, herritik aldenduz. Hori huts izugarria da. Modu horretara, euren pentsamenduan, herria ez da existitzen. 30 urteetan, beren politika kolaborazionista medio, ETAk nahiz EAJk herria ahultzea lortu dute.