Category Archives: berria.info

Begiratu, seme

berria.info, ,

http://paperekoa.berria.info/iritzia/2013-04-16/004/001/begiratu_seme.htm

2013-04-16

Begiratu, seme

IZASKUN URSOLA

ORREAGAKO KIDEA

Orain urte batzuk, Istanbulen, Santa Sofian geundela, Kanadako judu batekin hitz egiten hasi ginen. Nongoak ginen galdetu zigun, eta guk euskaldunak ginela erantzun. Aurpegia aldatu eta ilusioa antzeman genion begiradan. «Badakizue euskaraz hitz egiten?», galdetu zigun. «Baaai», guk. Bere semeari etortzeko esan zion, eta, mutikoa aurrean geneukala, gure artean euskaraz komentatu genuen: «A zer-nolako gauzak pasatzen zaizkigun». Momentu horretan, aitak semeari esan zion ingelesez: «Begiratu, seme; hizkuntza hau Europako jatorrizko hizkuntza da». Larruazaleko ile guztiak laztu zitzaizkigun.

Euskal Herrian, aparteko zerbait gertatzen da: Europa mendebaldean oraindik bizirik dagoen hizkuntza aurre-indoeuropar bakarraren lurraldean, europar kontinenteko goi paleolitoko aztarnategi garrantzitsuenetarikoak daude, eta munduko labar-pinturen kontzentrazio handiena eta garrantzitsuena. Berezitasun hori Kantabriak eta Akitaniak ere badute, populazio bertsua bizi baitzen lurralde horietan.

Betidanik euskaldunok ikerlarien intereseko herri bat izan gara, eta azken hamarkadan genetikako, arkeologiako eta linguistikako ikerketek bat egin dute goi paleolitoan gertatu ziren giza migrazioei buruzko teorietan.

Azken glaziazioaren une gorena orain dela 18.000 urte gertatu zen, eta 8.000 urte geroago bukatu zen. Orduan hasi zen gaur egun daukagun egoera klimatikoa. Ikertzaile gehienek ez dute dudarik: goi paleolitoko europar gehienak babesleku bila etorri ziren azken glaziazioan Pirinioen bi aldeetara. Garai haietan eremu polarrak Europaren zatirik handiena hartzen zuen, eta Euskal Herriko inguruak, Ukrainarekin batera, babesleku izan ziren. Bi eskualde horiek zeukaten bizitzeko klima hoberena europar kontinentean; Euskal Herriaren kasuan, Foehn efektua dela eta, besteak beste. Babesleku horietatik gizakia berriro ere Europan zehar zabaldu zen, ikerketa genetikoek adierazten dutenez.

Gaur egungo euskararen arbasoa zen Pirinioen bi aldeetako babeslekuan hitz egiten zen hizkuntza. Europa zaharrean hitz egiten zen hizkuntza taldeko bat zen. Gaur egun hitz egiten diren Europako beste hizkuntza guztiek ekialdean dute jatorria, hizkuntza indoeuroparren arbasoan. Hizkuntza indoeuroparren eragina horren handia izan zen, non Europako bertako beste hizkuntza gehienak desagertu baitziren eta indoeuroparra zabaldu. Euskara da Europa zaharrean hitz egiten ziren hizkuntza aurre-indoeuroparretatik bizirik dagoen bakarra Europako mendebaldean.

Hori horrela, edozein herri zoratzen egongo litzateke bere ondare historiko kulturala gainontzeko herrialdeei erakusteko. Guk, berriz, uko egiten diogu gure historiari. Lotsa sentitzen dugula ematen du, eta susmatzen dut horretan zerikusi handia duela Espainia eta Frantzia dena homogeneizatu behar horretan beti gure berezitasun historikoei aipua kentzen saiatu izanak. Euskal Herrian ez dago gure historia behar bezala azaltzen duen museorik. Gure eskoletan ere ez da azaltzen gure historia, guretariko irakasleren batek irakastera behartuta dagoen gaiak alde batera utzi eta bere borondatez gure benetako historia azaltzea erabakitzen ez badu. Zorionez, horrelako irakasleak badaude gurean. Baina, kasu horiek salbu, gure umeek ez dute ezagutzen gure historia. Eta guk? Guk ere ez.

Historiarik ez daukaten herriak ez dira existitzen, eta guk, historia zoragarria eduki arren, okupatzen gaituztenek existitu ez balitz bezala egiten dutenez, gure historia haien historia dela sinesten dugu, haiek nahi bezala. Zapalduta dagoen herri bat gara, eta hori horrela dela ikustea da aurrera egiteko lehen pausoa. Bigarren pausoa gurea baloratzea eta merezi duen lekuan jartzea da, berdin historia zein hizkuntza. Baina, gure herriaren iraupena bermatzeko gure estatua berreskuratzen ez dugun bitartean, desagertzeko bidea hartuta daukagu.

Hillel Halkinek hauxe esan zuen 2005eko otsailaren 10ean The Jerusalem Post-en, Intifada, spanish-style izenburuko artikulu interesgarri batean: «Euskaldunek hizkuntza bakar bat hitz egiten dute eta historia bakar bat dute. Gaur egungo teorien arabera, orain 40.000 urte Europan bizi zen lehenengo Homo Sapiens haren ondorengo zuzenak dira. Europako beste edozein herri, konparazioz, heldu berri bat da. Baina gaur egun euskaldun gehienek ez dute hitz egiten euskaraz. Euskal kultura eta folklorea galtzeko arriskuan daude. Euskal lurraldeak Espainiaren (eta Frantziaren) eranskin bat izateari ez badio uzten, baliteke guztiz desagertzea. Zein da salba ditzakeen formula bakarra? Euskal estatu bat, zeinak gobernu instituzio guztiak, burokrazia, hezkuntza sistema, komunikabideak bere zerbitzura jarriko dituen».

Kanpotik hori ikusten dute. Gu, barrutik ikusten ez dugun bitartean, denbora galtzen baino ez gara ari, eta denbora gure kontra daukagu. Ez gara herri handi bat, baina herri izaera sendoa daukagu. Horregatik diraugu oraindik bizirik. Hori pentsatzen dut nik behintzat. Bat egin beharra daukagu, eta bide bera hartu gure herriaren independentziaren alde horretan behintzat ados gaudenok.

Euskarak hizkuntza-politika ez, politika behar du

berria.info,

http://paperekoa.berria.info/iritzia/2013-04-20/008/002/euskarak_hizkuntza_politika_ez_politika_behar_du.htm

2013-04-20

Euskarak hizkuntza-politika ez, politika behar du

ANE ABLANEDO LARRION

EUSKARA IRAKASLEA

Gure Hizkuntzaren aurkako eraso eta irain etengabeen segidak baino gehiago asaldatzen nau gaur egun borondate oneko euskalgintzaren epelkeriak, egoera larriaren aurrean jardun nagusi bilakatu duenean erasoen ohiko salaketa antzua eta hizkuntza politika eraginkorragoen eskakizun inozoa. Badakigu Herri menderatu zaharron gaitza dela pairatzen ditugun arazoen jatorria identifikatzeko zailtasuna eta, ondorioz, soluzio egokia aurkitzeko gaitasun eza. Jakitun izan beharko genuke arazoaren diagnostiko zehatza egiteko eginkizun hain funtsezkoan arreta handiagoa jarri ahal izateko. Gurean, baina, agerian gelditu da gaitza termino egokietan planteatzeko zeregin funtsezkoenean euskararen aldeko mugimenduak huts egin duela, arazoari hain soluzio inozentea proposatzen dionean. Eskubideen urraketaren salaketa alde batean, politika egokiagoen aldarrikapena bestean: Hizkuntzaren etorkizuna bermatzeko baliorik ez duen txanponaren bi aldeak; Inperialismo bortitzaren atzaparretan harrapaturik bizi ez garelako uste ustelaz osatua.

Mendeak dira inperialismoaren mende erortzearen zoritxarra pairatzen dugula. Horixe eta ez besterik, gure hizkuntza honaino ekarri duen gaitza; mendeetako politika suntsitzailearen ondorioak, egungo datu tristeak. Diagnostikoak dakar soluzioa. Arazoa inperialismoaren atzaparretan erori izana baldin bada, soluzioa hortik ihes egitea izango da.

Alferrik baita egiten diguten astakeriengatik auhenka, gu desagerrarazi beste desiorik ez dutenei gurekiko errukia eskatzea. Botere arrotzak beretzat diseinatutako «euskal» itxurako instituzio /sukurtsaletan egin litekeen politika eraginkorrenak ere ez baitu inoiz euskarak behar duen normalizazio bere esku izanen. Euskararentzako normalizazioa, hizkuntza osasuntsuen maila bertsua lortzeari esaten badiogu, noski. Espainola, frantsesa, ingelesa, alemana… Ez dut ezagutzen hizkuntza hegemoniko hauen aldeko hizkuntza politikarik. Hauek politika dute, hitz handietan. Indarra. Inposizioa. Estatu propioa. Kito. Hori da munduan arrakasta duen politika linguistiko bakarra. Horixe hizkuntzaren normalizazioa.

Hizkuntza politikak egoera larrian dauden hizkuntza gaixoei ezartzen zaizkie, erremediorik gabe hiltzera doan gaixoari zainketa paliatiboak ezartzen zaizkion gisan. Helburua agerikoegi izango lukeen benetako politika suntsitzailea, hizkuntzaren aldeko itxurarekin mozorrotzeko. Eta guk, gizagaixook, menderatzaileari mozorroa kentzeko gaitasunik ere gabe, sinetsi egiten dugu hortik etor dakigukeela konponbidea. Hizkuntza heriotzatik salba dezakeen botika bakarra, hizkuntza menderatu duen estatu horrengandik askatasuna lortzea da. Independentzia. Hizkuntza hori beharrezko bilakatuz inposatu egingo duen estatu propioa. Horixe euskararen ezagutza legez inposatuta, erabilera bermatu ahal izango duen egitura politiko bakarra.

Baina inposatzea ez omen da ona. Horratx inperialismoak sartu nahi izan digun intoxikazioa: Inposatzaile konplexua. Baita lortu ere. Zenbat aldiz entzuten dugu euskaldunen ahotan ez dugula guk jendea euskara ikas dezan behartu behar, erakarri egin behar dugula jendea. Begi bistakoa, alabaina, planteamendu honek ukan duen arrakasta. Arrakasta bai, espainol eta frantsesentzat, baina.

Zer egiten digute, bada, inposatzea ez bada, espainolek eta frantsesek, guk, euskaldun akonplexatuok, euskara gure herrian ikastera behartzearen ez egokitasunaz mintzo garen bitartean? Euskarak bizirik iraungo badu, berrezarri egin behar dugu bere lurraldeetan. Hori lortzeko gai izango den estrategia baten diseinuan aritzea litzateke normalizazioaren alde egoki pentsatzea. Horretan datza, hain zuzen ere, normalizazioa. Hori egin dezakeen erakunde politiko bakarra Euskal estatu independentea delarik. Euskararen aldeko borroka, garaipenaren aukera ekar diezaiokeen planteamendu bakar honen arabera antolatu ezean, aktibismo antzuan ari gara.

Euskararen aldeko mugimendua Herriaren askapen mugimendutik apartatuta, euskaltzaletasun otzan, apolitiko eta batere arriskutsuaren bidetik eraman nahi izatea, hizkuntzaren alde borrokatzeko dugun arma bakarrari uko egitea da. Estatu propioaren aldeko borroka ere ez den euskalgintzak menderatzailearen indarraren menean uzten du ustez salbatu nahi duen kuttuna. Hiltzeko arrisku etengabean.

Unescok esana da erabilera %33a baino baxuagoa duten hizkuntzak galtzeko zori eta arriskuan daudela. Beraz, euskara galtzeko arrisku bizian dagoela esatea ez da iritzi bat, errealitate krudela baizik. Horixe du harrapatuta gauzkan inperialismoak helburu, horixe beregandik askatu ezean euskarak duen halabeharra.

Politikaren beharra egunetik egunera hil ala bizikoago zaigun honetan euskara politizatu behar ez dela oraindik defendatzen duten euskaltzaleak, hizkuntzen aldeko batailen jokalekuaren jakitun ere ez dira.